‘Met een woning en studiefinanciering gaat alles beter. Ik heb rust’
Jason: “Vanaf mijn achttiende werden mijn problemen groter. Van de een op de andere dag moest ik voor mijzelf zorgen en viel alle hulp weg. Mijn begeleiders deden zo weinig om de overgang naar mijn achttiende te regelen. Ze zeiden telkens: we zijn bezig met je inkomen. Maar het ging zo langzaam.
Ik ontving geen geld, omdat ik halverwege het jaar instroomde op school. Hierdoor heb ik in korte tijd schulden opgebouwd. In paniek heb ik zonder werkervaring gesolliciteerd bij de Jumbo. Tot mijn verbazing werd ik aangenomen.
Ik werkte van vroeg tot laat en ging ook nog naar school. De stress en de lange dagen veroorzaakten een burn-out. Stoppen met werken en school wilde ik niet. Nu ik deze woning heb en studiefinanciering ontvang, gaat het allemaal beter. Ik heb rust.”
Download ‘Bijdrage Werk en inkomen aan integrale ondersteuning van jongeren uit de jeugdhulp die 18 worden’
PDF document | 56 pagina’s | 1,4 MB
Rapport | 23-01-2018
De Inspectie SZW heeft onderzocht hoe de gemeentelijke afdelingen werk en inkomen (W&I) en jeugdhulp samenwerken om jongeren – die jeugdhulp hebben gehad en 18 jaar worden – verder te helpen. Het onderzoek bestaat uit twee fasen. In fase 1 heeft de Inspectie met behulp van een enquête een landelijk beeld geschetst van de samenwerking tussen W&I en jeugdhulp in het rapport: ‘Met 18 jaar ben je (niet) volwassen’. Dit rapport betreft fase 2 van het onderzoek. Hierin bekijkt de Inspectie via casestudies of beleidsplannen en samenwerking ook leiden tot continuïteit van ondersteuning en zorg in de praktijk.
De participatiewet en de jeugdwet sluiten nog niet goed op elkaar aan. Dit blijkt uit onderzoek van de Inspectie SZW naar de samenwerking tussen Werk & Inkomen en jeugdhulp als jongeren achttien worden. Onderzoeker Jacolien Steen noemt 8 praktische acties waarmee de werkvloer kan voorkomen dat jongeren tussen wal en schip vallen. “Met soms een paar eenvoudige ingrepen kan jongeren, én de maatschappij, veel worden bespaard.”
Samenwerking tussen jeugdhulp en de gemeentelijke afdelingen Werk & Inkomen (W&I) moet ervoor zorgen dat jongeren een goede overgang maken naar zelfredzaamheid, participatie en een eigen inkomen. Jacolien Steen, die vanuit de Inspectie SZW deze overgang onderzocht, sprak daarvoor veel medewerkers van jeugdhulp, W&I en jongeren.
Jacolien Steen, ISZW-onderzoeker
Jacolien Steen: “Eye-opener uit ons eerdere onderzoek ‘Jongeren buiten beeld’ was dat veel jongeren niet op het netvlies van gemeenten staan. Zij hebben geen werk, geen school, geen uitkering. Waar zijn ze dan? Het bleken veel jongeren met een verleden in de jeugdhulp te zijn die, zodra ze achttien worden, buiten beeld raken. De overgang van onder de achttien naar boven de achttien, daar zit een probleem.”
Wat is dat probleem?
“Als jongeren achttien worden, krijgen ze veel verantwoordelijkheden. Voor jongeren met ouders die hen begeleiden en steunen, is het al heel moeilijk om goed door de periode van volwassen worden te komen, laat staan voor jongeren met een jeugdhulpverleden. Als zij achttien worden, hebben ze nog zo weinig geleerd. Jeugdhulp laat ze met achttien los, en W&I verwacht te veel van de zelfredzaamheid van de jongeren. Ze lijken iets over te slaan.”
Wat slaan ze over?
“Het warme overdragen van jeugdhulp naar Werk & Inkomen. Het zit in kleine dingen. Bijvoorbeeld even helpen bij een formulier dat ze moeten invullen. Bij je eigen kinderen zeg je: Kom, we gaan er even naar kijken. Deze jongeren hebben dat niet. Mensen van jeugdhulp pakken dit soort kleine dingen vaak wel op, maar zodra jongeren achttien worden, stopt het. Als een jongere eenmaal binnen is bij W&I, doen klantmanagers veel voor ze. Maar die drempel om van jeugdhulp naar W&I te komen, is groot.”
Er zijn veel good practises om die drempel te overbruggen. Kunnen die niet gewoon worden uitgevoerd?
“We zien veel good practises, en ze zijn mooi op papier gezet. Maar het zijn vaak projecten. En aan projecten zit altijd een einde. Het geld is op, de bevlogen trekker gaat iets anders doen. Die projecten moeten van het papier af, je moet ermee gaan werken en ze borgen in het reguliere werkproces. Alle gemeenten zijn anders georganiseerd, net als de wijkteams. Dus een good practice voor de ene gemeente werkt misschien niet voor de andere.”
Wat werkt wel? Wat kan ik als jeugdhulpverlener of klantmanager concreet doen om de overgang 18-/18+ goed te laten verlopen?
Actie 1: Samen plan maken bij 17,5 jaar
“Wat goed werkt, is met z’n allen aan tafel gaan als een jongere 17-17,5 is, een plan maken en daar ook echt mee werken. Als jeugdhulpverlener zou ik, als mijn jongere 17,5 is, samen naar Werk & Inkomen gaan en zeggen: We gaan samen een plan maken. Wat heb je nodig als je straks achttien bent? Zo’n plan maken is niet moeilijk, niet duur en er is veel winst mee te behalen. Een jongere vertelt niet meteen aan haar klantmanager van W&I dat ze is misbruikt, geslagen en meermalen van school gestuurd. De jeugdhulpmedewerker kan de jongere helpen dingen te zeggen die voor haar moeilijk zijn, of in ieder geval het signaal geven dat de jongere hulp nodig heeft. De jongere heeft door zo’n gesprek z’n contactpersoon van W&I al gezien, en – zo nodig – die van WMO ook. De klantmanager weet hierdoor: deze jongere komt eraan, met deze achtergrond waar we rekening mee moeten houden. Die stuurt dan bijvoorbeeld iemand met een moeizame schoolcarrière niet meteen naar school, maar kijkt wat wel haalbaar is. Iedereen wisselt contactgegevens uit, zodat ze elkaar weten te bereiken. Als het plan er ligt, is de jongere eigenlijk al overgedragen.”
Actie 2: Eén verantwoordelijke
“Er moet één persoon zijn die zich echt verantwoordelijk voelt voor de jongere. Bij 16-17 jaar is dat iemand van jeugdhulp, bij 17,5 voegt iemand van Werk & Inkomen in, die de verantwoordelijkheid geleidelijk overneemt.”
Actie 3: Tienrittenkaart
“Er zijn gemeenten die werken met een tienrittenkaart voor jeugdhulp, dat werkt goed. Jongeren kunnen er na hun achttiende tien keer een beroep doen op jeugdhulp voor praktische zaken, zoals hulp bij een formulier invullen.”
Actie 4: Doorstroomconsulent
“Een doorstroomconsulent werkt ook goed. Die pakt een jongere aan het einde van de jeugdhulp op en zegt: Kom, we gaan samen naar de gemeente om een uitkering aan te vragen, als school of een opleiding nog even niet lukt. Of: Kom, we gaan een woning zoeken, een ziektekostenverzekering regelen, ook al is het moeilijk. Zo’n consulent kijkt waar het goed gaat en waar de jongere hulp nodig heeft, en gaat mee tot het goed gaat.”
Actie 5: Geen groepsvoorlichting maar één op één-kennismaking
“Vraag van jongeren uit de jeugdhulp niet dat ze naar de gebruikelijke voorlichtingsgroepen komen als ze zich melden bij de gemeente. In zo’n grote groep ga je niet je vinger opsteken: Ik snap het allemaal niet, ik kom uit de jeugdhulp, ben van allemaal scholen afgestuurd, ik vind dit moeilijk. Door met 17,5 gezamenlijk een plan op maat te maken (zie actie 1), kun je dit voorkomen. Daar bespaar je ze zoveel mee.”
Actie 6: Jaarlijks rondje jeugdhulpinstellingen
“Als ik bij Werk & Inkomen zou werken, zou ik elk jaar naar de jeugdhulpinstellingen in mijn gemeente gaan en vragen welke jongeren er aankomen. Uit een enquête onder honderd gemeenten bleek dat zeven procent contact had met jeugdhulpinstellingen. Dat is schokkend laag. Hoe moeilijk kan het zijn? Je wilt toch weten wat er op je afkomt en hoe je mensen zo goed mogelijk kunt helpen?”
Actie 7: Begeleiding en voorschot bij vierwekenzoektermijn
“Jongeren uit de jeugdhulp die een uitkering aanvragen, hebben moeite met de vierwekenzoektermijn waarin ze zelfstandig werk moeten zoeken en geen inkomen hebben. Als in het gezamenlijke plan (zie actie 1) is afgesproken dat ze daar in worden begeleid, niet vier weken zonder inkomen zitten maar een voorschot krijgen en hulp krijgen bij de aanvraag van de uitkering, dan hoeven ze zich niet zo zenuwachtig te maken.”
Actie 8: Toegankelijk en bereikbaar
“Zorg dat je als klantmanager toegankelijk en goed telefonisch bereikbaar bent. Sommige klantmanagers kunnen deze jongeren zo te woord staan, dat ze hen afschrikken. Je loopt dan het risico dat je ze kwijtraakt. Daarom is het zo belangrijk dat iemand van jeugdhulp samen met de jongere naar Werk & Inkomen gaat, dan heb je hier minder kans op. Je moet een beetje door die harde laag van bravoure en heftigheid bij de jongeren heen kijken – wat erachter zit blijkt vaak heel broos te zijn.”
Goede acties, maar zijn ze ook zo simpel uit te voeren als het klinkt? Iedereen zit overvol.
“Klopt, zeker klantmanagers hebben vaak een enorme caseload. Maar als je nu ruimte maakt voor een goede aanpak, wat zal dat niet opleveren op de lange termijn? Een klantmanager vertelde me dat ze een meisje elke week laat terugkomen en dan een uur met haar praat. Tot ik weet wat er aan de hand is, zei ze. Geweldig. Maar als klantmanagers deze jongeren bij 17,5 jaar mét iemand van jeugdhulp spreken, weten ze al wat er speelt. Dat scheelt veel tijd, en je kunt effectiever aan de slag.”
Is het realistisch om zelfredzaamheid te verwachten van jongeren die uit de jeugdhulp komen?
“Veel van deze jongeren zijn daar nog niet aan toe. Idealiter begint jeugdhulp een jongere bij zestien, zeventien jaar voor te bereiden op zelfredzaamheid. Net zoals je dat bij je eigen kinderen zou doen. Met achttien ben je dan niet boem, meteen zelfredzaam. Het is belangrijk om niet met een afvinklijstje te beoordelen of een jongere zelfredzaam is, maar hem langzaam daarnaartoe te begeleiden. De ene jongere heeft daar wat langer de tijd voor nodig dan de andere, dus Werk & Inkomen móet maatwerk leveren. Klantmanagers en gemeenten kunnen die ruimte pakken. Als je op tijd ingrijpt en deze jongeren goed begeleidt naar een zelfstandig volwassen leven, is er verschrikkelijk veel winst te behalen.”
Wat is jouw ideaalbeeld?
“Dat medewerkers van jeugdhulp, W&I en zo nodig WMO (zorg en ondersteuning) bij 17,5 een gezamenlijk plan maken en uitvoeren omdat ze zélf het nut en de noodzaak ervan inzien. Daarmee besparen ze veel werk en geld op de lange termijn, en helpen ze de jongeren enorm.”
Alles over de basis op orde
Een woning, een inkomen, toegang tot het onderwijs: alle jongeren hebben het recht te werken aan zelfredzaamheid.
Artikel Opinie & Actie
Van kostenpost naar investering
Perspectief voor dak- en thuisloze jongeren
Nederland telt ruim 12.000 dak- en thuisloze jongeren, waarvan er bijna 8.700 tussen de 18 en 23 jaar oud zijn. Vaak hebben zij een verleden in de jeugdzorg (jaarlijks verlaten 20.000 jongeren op hun 18de jeugdzorg). Veelal zijn ze nog niet klaar om hun leven zelfstandig vorm te geven, hebben ze weinig inkomsten, geen opleiding of werk en weinig vrienden, maar wel fysieke en psychische problemen en schulden. Soms komen ze in de criminaliteit terecht.
Artikel Opinie & Actie
De basis op orde. Juist voor kwetsbare jongeren in adolescentie.
Een zwervend bestaan leiden als achttienjarige zonder uitzicht op perspectief; dat wens je niemand toe. Geen inkomen, geen dak boven je hoofd en afhankelijk van de goedwillendheid van een beperkt sociaal netwerk, wildvreemden of formele instellingen. Toch is het jaarlijks voor 20.000 jongeren in Nederland een realistisch perspectief.
Interview
‘Met eenvoudige ingrepen kan jongeren, én de maatschappij, veel worden bespaard’
8 Acties waarmee jeugdhulpjongeren op hun 18e niet tussen wal en schip vallen
Download
PDF | 56 pagina’s | 1,4 MB | Rapport | 23-01-2018
De Inspectie SZW heeft onderzocht hoe de gemeentelijke afdelingen werk en inkomen (W&I) en jeugdhulp samenwerken om jongeren – die jeugdhulp hebben gehad en 18 jaar worden – verder te helpen.
Nieuwsbericht
SZN pleit verhoging leeftijd van 18 naar 21 voor alle jongeren in jeugdzorg
We gaan daarom samen met de Federatie Opvang minister De Jonge in een gezamenlijke brief oproepen om alle vormen van jeugdzorg langer te laten doorlopen als dat nodig is.
