Even kort de achtergrond. Elk jaar worden 200.000 jongeren 18 jaar. Voor 20.000 jongeren betekent dat dat zij de jeugdzorg verlaten. Vanaf nu worden ze geacht zichzelf te kunnen redden. Voor jongeren in een kwetsbare positie die er vanaf hun 18e jaar alleen voor staan (omdat een of beide ouders (financieel) buiten beeld zijn) en geen goed netwerk hebben, kan dat best lastig zijn; voor zo’n 12.600 jongeren zelfs zo moeilijk dat ze geen vast thuis hebben. SZN is op zoek naar andere manieren om de problematiek van jongerendakloosheid te lijf te gaan. Uitgangspunt bij dit langlopende taaie maatschappelijke vraagstuk is: voorkomen is beter dan genezen. Daarom doet de stichting mee met de designwedstijd van de VNG en de Dutch Design Foundation.

Tijdens de Dutch Design Week wordt het resultaat van een maandenlang designproces gepresenteerd: het prototype van de 18+ doos, een verjaardagscadeau voor elke Eindhovenaar – thuisstad van DDW – die 18 jaar wordt. Maar wat heeft een cadeau met dak- en thuislozenproblematiek te maken?

Marleen van der Kolk
m.kolk@zwerfjongeren.nl

Ook initiatiefnemer en programmamanager Marleen van der Kolk van SZN had even tijd nodig om de verbinding te maken met een feestje met een cadeau. “Maar het was een bewuste keuze om op zoek te gaan naar een andere manier van kijken en doen. Immers in de afgelopen vijf jaar is het aantal dak- en thuisloze jongeren met maar liefst 50 procent toegenomen. Ik ben nieuwsgierig naar wat er gebeurt als we het voorkomen van jongerendakloosheid op een heel andere manier gaan benaderen. Komen we dan misschien dichterbij de zo gewenste structurele oplossing: geen jongeren meer op straat of in de opvang, maar onder dak met ondersteuning, naar school of werk, net zoals bij je eigen kinderen?

Anders kijken, denken en doen; dat alleen al is winst. Bij designdenken gaat het bij uitstek om onverwachte, verrassende invalshoeken en kleine stapjes. Onze designers Lucas Maassen en HeyHeydeHaas hebben het perspectief omgedraaid. Niet: met 18 beginnen de problemen, maar terug naar de essentie; 18 jaar worden is een feestje. En dat is voor die groep kwetsbare jongeren net zo goed het geval als voor elke andere jongere. Dus vieren we die verjaardag met een cadeau. Geen cadeau voor de doelgroep met het stempel ‘moeilijk’ erop, maar een cadeau voor elke jarige; we willen niet op voorhand stigmatiseren.”

Achter het feestje gaat een filosofie schuil. “In de 18+ doos zit een combinatie van leuke en nuttige dingen die voor elke 18-jarige belangrijk zijn. Informatie over gezondheid, wonen, verzekeringen, geld en seks. Maar wel met twee kanten; dus alcohol is een lekker proefbiertje maar ook voorlichting over verslaving. Huisvesting is inschrijven bij de woningstichting maar ook informatie over huursubsidie. Met de voorlichtingsmaterialen doen we aan preventie; voor elke 18-jarige en niet alleen voor de kwetsbare jongeren. Tegelijkertijd kunnen we in diezelfde doos ook maatwerk leveren voor jongeren en gemeenten. We denken aan een soort goldcard waar saldo op zit waarmee een jongere die dat nodig heeft naar eigen keuze bijvoorbeeld coaching of andere ondersteuning kan kopen. Gemeenten kunnen dat dan voor hen inkopen bij de 18+ doos.”

“En doordat we concrete dingen in de doos doen – wonen is bijvoorbeeld een sleutel – heb je een goed aanknopingspunt om het gesprek aan te gaan met de jongeren. Ik kan me ook voorstellen dat Ikea een belangrijke partner is en je iets van hen in de doos doet. Heel veel 18-jarigen zijn toe aan hun eerste eigen kamer die ze in gaan richten. Het gaat me niet om Ikea – het kan ook een andere winkel zijn – maar om de verbreding van de context waarbinnen we de jongeren willen bereiken en de partners die het met ons willen oplossen. Als we aan de groep dak- en thuisloze jongeren denken, krijg je automatisch associaties met jeugdzorg of jeugdreclassering. Door de deur open te zetten naar andere, onverwachte partijen, ontstaat er wellicht een hele nieuwe beweging; nieuwe manieren om de problematiek te lijf te gaan. Dat is dat andere perspectief.”

“Doordat er verschillende partners bijdragen aan de doos wordt niet alleen de context verbreed maar ook het draagvlak. Niet alleen de gemeente, maar ook andere organisaties en private partijen doen mee, waardoor de problematiek van zwerfjongeren niet bij SZN en de overheid blijft, maar iets wordt van de brede samenleving. Zodat we met z’n allen in deze jongeren investeren. En het feestje niet afgelopen is na die 18e verjaardag.”