Als SZN sturen we op effectief beleid en interventies die beter aansluiten bij jongeren en het voorkomen van jongerendakloosheid. Daarvoor hebben we goede en samenhangende kennis nodig, waarmee we politici en beleidsmakers kunnen voeden. Die kennis komt versnipperd tot stand, blijkt uit een quickscan die daklozenexpert Lia van Doorn van de Hogeschool Utrecht voor ons heeft gemaakt van het onderzoek naar jongerendakloosheid sinds 2010.

Doen we het goede?

Het ontbreekt in Nederland aan een duurzame onderzoeksagenda jongerendak- en thuisloosheid. Daarvoor is het nodig de krachten te bundelen en onderzoeken en kennis op elkaar af te stemmen. Op 26 november 2019 hebben wij een expertmeeting georganiseerd om de mogelijkheden en bereidheid hiervoor te peilen. Samen met vertegenwoordigers van universiteiten, hogescholen, landelijke advies- en kennisinstituten, beleidsmakers, fondsen en onderzoekers bespraken we de mogelijkheden en ideeën hiervoor.

Derk Loorbach, hoogleraar sociaal-economische transities aan de Erasmus Universiteit en directeur van onderzoeksinstituut DRIFT leidde de expertmeeting.”Ellende hoort bij het leven, jongerendakloosheid zal niet de wereld uitgaan”, merkte hij op. “Dus hoe gaan we als samenleving om met de marge? Een marge die bovendien “enorme maatschappelijke kosten” met zich meebrengt. De “industrie” rondom dakloze jongeren kost jaarlijks 2,4 miljard euro. Loorbach: “Dat is een hele hoop publiek geld, en het stijgt. Wat zit daarachter? Doen we de goede dingen?”

Bloedverwanten: wat hadden zíj nodig?

Lia van Doorn constateert uit haar quickscan dat er wel een en ander wordt uitgezocht, maar vrij willekeurig. “Het onderzoek naar dakloze jongeren fluctueert, is reactief en ad hoc. Ze geven nauwelijks inzicht in de effectiviteit van interventies.” Ook valt haar op dat onderzoek naar genderverschillen en cultureel-etnische afkomst, en onderzoek naar de fysieke gezondheid en sociale contacten onderbelicht zijn in studies naar dakloze jongeren. “In contacten met bloedverwanten zoals ouders, opa’s en oma’s zijn waarschijnlijk de eerste signalen te vinden dat het niet goed gaat met een jongere. Maar er is nooit onderzocht wat zíj zagen, wat zíj nodig hadden voordat het misging.” Dat is belangrijke informatie voor preventie.

Krachten bundelen

Derk Loorbach benadrukt het belang van systeemverandering, die leidt tot gedragsverandering in de praktijk. Het werkveld lijdt aan fragmentatie, daar zijn alle aanwezigen het over eens. Ook zijn ze er allemaal van overtuigd dat afstemming, krachten bundelen en een gezamenlijke onderzoeksagenda nodig zijn om jongerendakloosheid effectief aan te pakken. Wij zijn erg blij dat de expertmeeting direct al de belangrijkste thema’s voor een duurzame onderzoeksagenda opleverde:

1. Implementatie en uitvoering van interventies
2. Effecten van interventies
3. Warm nest
4. Preventie

Per thema hebben we de leervragen op een rij gezet (een korte weergave hiervan vindt u verderop in deze nieuwsbrief).

Lerend onderzoeken

Onderzoek, beleid en praktijk zouden veel meer met elkaar verweven moeten zijn, was de constatering. Onderzoekers zouden leren, impact en verandering standaard in hun onderzoek moeten meenemen. Zodat ze niet alleen kennis binnenhalen – bijvoorbeeld over de effecten van een interventie of over het leven van dakloze jongeren – maar die ook meteen vertalen naar bijstelling of gedragsverandering in de praktijk. Zo is het een gemiste kans dat het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren dat het ministerie van VWS in maart lanceerde, nog niet wordt gemonitord.

Alle aanwezigen hebben aangegeven behoefte te hebben aan ontmoeting en uitwisseling, een soort ‘platform-idee’ waar zij elkaar kunnen vinden, op de hoogte houden en de krachten kunnen bundelen. Door samenwerking kan iedereen veel meer toevoegen en krijg je veel meer voor elkaar. “Ik weet zeker dat ik weer wat met zwerfjongeren ga doen”, zei bijvoorbeeld Lia van Doorn aan het einde van de bijeenkomst. “Hier kan ik partners vinden.”

Behoefte aan doorpakken

Het was een rijke, inspirerende en vruchtbare expertmeeting. Dat concluderen wij, maar ook de aanwezige experts. Zij spraken de wens uit om niet alleen samen te werken aan duurzaam onderzoek voor effectief beleid, maar drongen ook aan op doorpakken. Ze willen vaker bij elkaar komen – mét professionals uit de praktijk – om de duurzame onderzoeksagenda daadwerkelijk binnen afzienbare tijd op te zetten.

SZN zal hier dit jaar verdere stappen in ondernemen. Mocht je onderzoekers kennen die hier belangstelling voor hebben stuur dit dan gerust door zodat zij ons weten te vinden.

Hella Masuger & Marleen van der Kolk